Volkswagen is in een vrije val terechtgekomen – en dat geldt niet alleen voor de koers van het aandeel. Alles wat altijd zekerheidjes waren, staat nu ter discussie van de een op de andere dag. Het bedrijf met de grootste research & development-afdeling ter wereld, kreeg het niet voor elkaar de dieselmotor schoon genoeg te krijgen. De economieredactie van de Frankfurter Allgemeine Zeitung schreef er een niet zo vriendelijk commentaar over. 


‘De best betaalde bestuursvoorzitter van Duitsland was niet in staat de manipulaties te zien en te stoppen. En dit, terwijl het gaat om veranderingen die zijn technici aan de besturingssoftware van de motor hebben doorgevoerd om de klanten en de overheden te bedriegen. En we hebben het wel over de ceo waarover zijn pr-mensen steeds het sprookje in stand hielden dat hij zich met elk detail van elke auto bemoeide. Ook de raad van toezicht heeft in Winterkorn geloofd en bij VW hebben we het dan dus ook over de vertegenwoordigers van het personeel en om het ‘land’ Niedersachsen. Deze deelstaat is grootaandeelhouder en voor z’n succes afhankelijk van Volkswagen. Daarbij gaat het niet alleen om het dividend maar ook om de duizenden arbeidsplaatsen in de verschillende fabrieken tussen Emden en Wolfsburg. Het personeel hecht om redenen die met het ontstaan van het concern te maken hebben, enorm aan Volkswagen. De band is veel sterker dan bij alle andere ondernemingen in Duitsland.
De ondernemingscultuur en de corporate gouvernance is bij VW niet alleen daarom wat bijzonders want afgezien van de genoemde emoties en gevoeligheden bij personeel en politiek is Volkswagen vooral een familiebedrijf en die constructie is niet goed voor de transparantie. In het actuele geval komt zelfs de vraag naar boven of de beurs wel op tijd geïnformeerd is.
"Als een bedrijf goed draait, dan managet men maar een beetje", zegt een bestuursvoorzitter van een onderneming die niet tot de autobranche behoort. Hij wijst exact het probleem aan waar Volkswagen in de afgelopen jaren kennelijk door is getroffen: vervelende vragen worden niet gesteld, zaken die allang aangepakt hadden moeten worden, zijn op de lange baan geschoven en medewerkers die fouten melden, worden daar in twijfelgevallen eerder voor bestraft dan voor beloond. Of ze vrezen een voor hen negatieve uitkomst. Als het succes zó groot is, dat mensen als Ferdinand Piëch (de in mei afgetreden voorzitter van de raad van toezicht en voorganger van Winterkorn) en Martin Winterkorn zelf door hun deels vermeende competenties als goden worden gezien en behandeld, dan wordt het werkelijk precair.
Bij de staalbedrijf Thyssen-Krupp kon men in een kleinere setting zien wat er gebeurt met een bedrijf met een zeer hiërarchische bedrijfscultuur en met medewerkers die geen mening hebben en waar een kadaverdiscipline heerst. Bij Thyssen-Krupp regeerden de onaantastbaar lijkende staalbaronnen zolang door totdat het voortbestaan van de hele onderneming werd bedreigd. Niemand moet vanwege zijn leeftijd worden gediscrimineerd maar ook daar hadden de betrokken heren een gevorderde leeftijd bereikt maar ze wilden niet met pensioen – net zolang totdat ze letterlijk de tent uit gejaagd werden. En zo zal het ook gaan met Winterkorn. Wie zegt toch tegen de betrokkenen en tegen hun toezichthouders dat zij op een gegeven moment kennelijk onvervangbaar zijn? Dat geldt bij VW natuurlijk niet alleen voor Winterkorn maar zeker ook voor Piëch. Zij zijn beiden verantwoordelijk voor de enorme groei van de afgelopen jaren maar ook voor deze catastrofe die zich uitstrekt van geschrapte bonussen tot bedreigde arbeidsplaatsen – en die nu dus ook alle eenvoudige medewerkers van Volkswagen zal treffen.
Een generatiewissel in het topmanagement had al jaren geleden moeten worden voorbereid waardoor de platgetreden paden van de rapportage door nieuwe zouden zijn vervangen. Daardoor zouden de managers op het middenniveau de kans hebben gekregen de problemen sneller naar boven te melden. Leidinggeven moet gebeuren met het oog op het eindresultaat, een levenswerk waarop men uiteindelijk kan terugzien. Dat is veel belangrijker dan tot op het allerlaatste moment een hoog inkomen te verwerven en te pokeren met macht en invloed.  Als Martin Winterkorn inderdaad zoveel om Volkswagen geeft zoals hij de laatste jaren altijd heeft doen voorkomen, dan spendeert hij nu van zijn exorbitant hoge inkomen een fatsoenlijk tweecijferig miljoenenbedrag aan een goede bestemming in het VW-concern. Want hij heeft al dat geld geïncasseerd voor bedrijfswinsten die, achteraf gezien door zijn onvermogen, zijn verdampt. In de komende jaren zal Volkswagen elke cent nodig hebben vanwege de kosten die voortvloeien uit dit dieselschandaal, waarvan de volle omvang nog niet bij benadering is in te schatten.’
(bron: FAZ)