Tot nu heeft Volkswagen altijd laten denken dat het aanbrengen van de sjoemelsoftware het werk is geweest van enkele ‘schurken’  van medewerkers – en dat er geen bewijs is dat leden van de directie en van de raad van toezicht er weet van hadden.
Extreme arrogantie

Maar inmiddels heeft VW laten weten dat de afgetreden ceo Martin Winterkorn al in mei 2014 per e-mail een memo heeft ontvangen over een onderzoek dat constateerde dat er bij Volkswagen onregelmatigheden waren bij de emissies.  Maar het was ‘niet duidelijk’ of Winterkorn dit bericht ook had gelezen omdat het een onderdeel was van een ‘uitgebreide weekend mail’.  

Vervolgens hebben Winterkorn en Herbert Diess (de van BMW afkomstige nieuwe baas van het merk Volkswagen personenwagens) in juli 2015 een bijeenkomst bezocht waar het dieselonderwerp is besproken. ‘Het is niet duidelijk of de deelnemers van deze bijeenkomst op dat moment al begrepen dat de wijzigingen in de software in strijd waren met de milieuwetgeving in de Verenigde Staten’, aldus Volkswagen.  "Dit is of grove incompetentie of extreme arrogantie", zegt een analist die niet met naam genoemd wil worden in The Financial Times.  "Volkswagen was een organisatie die vol zat met lieden die lijden aan grootheidswaanzin. Van die types  die  de wereld willen domineren en  die denken dat ze op water kunnen lopen, voegt Arndt Ellinghorst eraan toe. Hij is een bekende automotive analyst van Evercore ISI. "Dit heeft geleid tot de situatie waar we nu in zitten."

Claim

Volkswagen heeft de verklaring uitgebracht  als onderdeel van het verweer tegen een juridische claim in Duitsland die door investeerders is ingediend. Zij beschuldigen het bedrijf ervan de hele affaire niet tijdig en correct openbaar te hebben gemaakt. De Amerikaans EPA (Environmental Protection Agency) maakte het bedrog bekend op 18 september 2015. VW had op 3 september toegegeven dat het sjoemelsoftware had gebruikt in 480 duizend diesels. Maar Volkswagen heeft pas op 22 september zijn eerste zogenoemde ‘ad hoc verklaring’ naar de markt gestuurd waarin werd gesteld dat het wereldwijd over elf miljoen auto’s ging. Volkswagen vindt de claim van de investeerders overigens ‘ongegrond’ maar de kansen van VW op het winnen van de rechtszaak in kwestie kan weleens worden beïnvloed door het verweer van de vermeende ‘schurken’ van medewerkers.  

Niet kunnen uitleggen

Volkswagen trekt een scheidslijn tussen de kwestie van de emissies (de auto’s verontreinigden het milieu meer dan de normen in de VS toestaan) en het onderliggende schandaal (dat mensen in het concern ervan wisten en het verzwegen). De genoemde memo uit mei 2014 is in handen gekomen van het Duitse blad Bild am Sonntag en nadien ook bekeken daar The Financial Times. In dit memo is aan Winterkorn gemeld dat Volkswagen niet kan uitleggen waarom de emissies van sommige VW-auto’s hoger zijn dan verklaard en dat de VS waarschijnlijk gaan zoeken naar sjoemelcomponenten. De memo benadrukte een studie van de International Council on Clean Transportation (ICCT), de non-profit organisatie in Amerika, dat is gepresenteerd op een conferentie in maart 2014 en de praktijkemissies van sommige Volkswagens liet zien. Die waren tot wel 35 keer zo hoog als in de VS is toegestaan. Weken later kwam het motoren-ontwikkelingsteam van Volkswagen bijeen om de studie van ICCT te bespreken, zo blijkt uit een intern document dat in handen is van Bild.

Studie negeren

Het team kwam met drie mogelijke reacties op de kwestie. Scenario A was de studie te negeren hoewel er een risico was dat Volkswagen auto’s met sjoemelsoftware mogelijk terug zou moeten kopen. Scenario B1 zou ook een commentaar op de studie bevatten. Men zou erkennen dat er een probleem was maar men zou verder niks zeggen. Scenario B2 bestond eruit dat Volkswagen zou zeggen dat Volkswagen hetzelfde probleem had ontdekt en een software-update zou aanbieden.
Maar wat VW uiteindelijk deed, zo zegt de California Air Resources Board (CARB), een instantie die het werk van ICCT mede financiert, was de studie als ‘gebrekkig’ te bekritiseren. "Er was veel weerstand tegen het aanpakken van het probleem", aldus de communicatiemanager van CARB.
In december 2014 riep Volkswagen in de VS vrijwillig een half miljoen auto’s terug voor modificatie van de software. Toen de autoriteiten in Californië een paar maanden later de testresultaten bekendmaakten, voldeden de auto’s nog steeds niet aan de eisen.

Kleine groep

Hoewel de nieuwe verklaring van Volkswagen veel diplomatieker is over de uitwisselingen met de regelgever, heeft het een duidelijke motivatie voor het emissiebedrog. Het concern meldde namelijk dat het startpunt van het bedrog het besluit in 2005 is geweest dat Volkswagen een grootscheepse verkoopcampagne in de VS ging starten, die ook de auto’s betroffen die waren uitgerust met de EA 189 dieselmotor.  Volkswagen wilde zijn aandeel in de markt van kleine auto’s in de VS vergroten maar het probleem was dat de diesel niet aan de emissie-eisen voldeed. In een verklaring zegt  VW dat een ‘kleine groep mensen van de powertrain-divisie op niveaus beneden het hoogste management van de groep heeft besloten de software van de motoren te modificeren. Daarmee werd bereikt dat de emissies tijdens tests substantieel afweken van de praktijkemissies’.
In deze fase is het niet duidelijk hoe snel de topmanagers van VW kennis van deze actie hebben gekregen maar in april zouden de antwoorden weleens kunnen komen als het bedrijf zelf met resultaten van intern onderzoek naar buiten  komt. Winterkorn, die verklaarde niets verkeerds te hebben gedaan, was niet bereikbaar voor commentaar. Ook Volkswagen wilde niet reageren op de documenten van Bild am Sonntag. (bron: FT)